Het is beter om koffie en antibiotica niet te mengen. Als u een van die mensen bent die zelfs tijdens een medicijnkuur niet zonder koffie kunnen, moet u misschien uw gewoontes herzien, vooral wat antibiotica betreft. Recent onderzoek lijkt namelijk aan te tonen dat bepaalde stoffen – waaronder sommige die dagelijks worden gebruikt, zoals cafeïne – de werking van antibiotica op de bacterieEscherichia coli (E. coli) kunnen omkeren.
De studie onderzocht specifiek hoe de genen van E. coli die verband houden met moleculair transport reageren op 94 chemische verbindingen. “Onze gegevens tonen aan dat verschillende stoffen een subtiele maar systematische invloed kunnen hebben op de genregulatie in bacteriën”, aldus Christoph Binsfeld, microbioloog aan de Universiteit van Würzburg in Duitsland en medeauteur van de studie. De aandacht van de onderzoekers werd vooral getrokken door cafeïne.
De biologie van bacteriën
Gramnegatieve bacteriën, zoals E. coli, zijn omgeven door een dubbele membraan die de doorgang van stoffen in de cel regelt. Denk aan een kasteel met twee rijen muren en een reeks bewakers. Op het buitenste membraan bevinden zich eiwitten die porines worden genoemd en die kanalen vormen waardoor kleine moleculen kunnen binnendringen, en zogenaamde effluxpompen, die verantwoordelijk zijn voor het verwijderen van giftige stoffen, waaronder antibiotica.
Dit systeem is van fundamenteel belang voor zowel de voeding van bacteriën als hun vermogen om antimicrobiële behandelingen te weerstaan. Hoe externe chemische signalen de regulering van deze mechanismen beïnvloeden, was tot nu toe echter weinig bekend.
De nieuwe studie, gepubliceerd in Plos Biology, gaat dieper in op hoe bepaalde regulerende eiwitten – met name MarA, SoxS en Rob – de activiteit moduleren van promotors die geassocieerd zijn met fundamentele genen voor moleculair transport. Een beter begrip van de werking van deze processen zou waarschijnlijk de ontwikkeling van methoden om bacteriën te bestrijden vergemakkelijken.
Koffie en antibiotica gaan niet samen
Uit de analyse van de onderzoekers bleek dat een bepaald eiwit, Rob (Right origin-binding protein), een grotere rol speelt in het moleculaire verkeer dan verwacht. Een van de meest verrassende resultaten van het onderzoek was de interactie tussen cafeïne en Rob, en de directe gevolgen van dit proces voor de werkzaamheid van antibiotica. “Cafeïne zet een reeks gebeurtenissen in gang die beginnen met de genetische regulator Rob en uitmonden in de verandering van verschillende transportproteïnen in E. coli, wat op zijn beurt de opname van antibiotica zoals ciprofloxacine vermindert”, legt hoofdauteur Ana Rita Brochado, biologisch ingenieur aan de Universiteit van Tübingen, uit.
In wezen zou de inname van cafeïne Rob activeren, waardoor een proces in gang wordt gezet dat het effect van het antibioticum vermindert.
Het is belangrijk om te benadrukken dat het onderzoek in het laboratorium en niet op menselijke vrijwilligers is uitgevoerd, en dat het dus onduidelijk is hoeveel koffie er moet worden gedronken om het beschreven effect te bereiken. De onderzoekers geven ook aan dat ze geen effect van cafeïne op Salmonella enterica hebben waargenomen, wat aantoont dat elke ziekteverwekker anders reageert op externe chemische signalen.
Wanneer geen antibiotica nemen
Over het algemeen kennen we al de belangrijkste contra-indicaties van antibiotica, die moeten worden vermeden door mensen met allergieën, vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven (in sommige gevallen) en mensen met neuromusculaire aandoeningen of nier- en leverproblemen. Deze geneesmiddelen kunnen ook schadelijk zijn in combinatie met andere geneesmiddelen en mogen nooit worden gebruikt wanneer ze niet nodig zijn, aangezien misbruik een van de belangrijkste oorzaken is van antimicrobiële resistentie. Ten slotte wordt afgeraden om antibiotica in te nemen in combinatie met alcoholische dranken, zuivelproducten, citrusvruchten en cafeïnehoudende dranken zoals koffie, bepaalde theesoorten en energiedrankjes.
